قرن معاصر شاهد چند رخداد مهم است که هرکدام به جای خود موجب افتخار بشریت و نشانه رشد و تعالی تفکر انسانی بوده است. از جمله تشکیل جامعه ملل و سپس سازمان ملل و بالاخره اعلامیه جهانی حقوق بشر و از همه بالاتر با تصویب چهار کنواسیون ژنو و دو پروتکل الحاقی به آنها و تنظیم مقررات حقوق بشر دوستانه می باشد.

افکار و عقاید عقل گرایانه معتزله در تمام جوانب زندگی مسلمانان به رغم مخالفتهای شدید گروه های مخالف، تاثیربسزایی گذاشت، چه در ابعاد علمی و چه در زندگی سیاسی . از جمله در علم شریعت یعنی فقه ، بسیاری از فقها گرایش عقلانی پیداکردند، چه در مکاتب اهل سنت و چه شیعی. مثلاً در چهار مکتب اهل سنت برخی مکاتب مانند مالکی و حنفی عقل گرا و شافعی تا اندازه ای ولی مکتب حنبلی کاملاً اشعری است.

بعد از معبد الجُهَنی، شخصی قِبْطی که او را غیلان دمشقی می­نامیدند، شروع به تبلیغ عقایدی مشابه او کرد ولی او به تعلیمات معبد، اصلی را افزود که عبارت بود از اصل وجوب امر به معروف و نهی از منکر، البته با این تأکید که امر به معروف و نهی از منکر در مکتب غیلان نه به معنای رایجی بود که در عرف حاکمان ذوی‌القدرت رایج بود